Podstawowe informacje

Działalność badawcza Zakładu dotyczy podstawowych zagadnień epoki kamienia, od paleolitu dolnego do schyłku eneolitu na obszarze Europy, Afryki Północno-Wschodniej, Bliskiego Wschodu. W szczególności, pracownicy Zakładu zajmują się problemami przejścia od środkowego do górnego paleolitu, zwłaszcza w aspekcie wczesnej obecności  Homo sapiens, ewolucji kultur środkowo-, górno- i późnopaleolitycznych, relacji Homo neanderthalensis do Homo sapiens w Centralnej Europie i na Półwyspie Bałkańskim, a także transformacji kulturowych w neolicie i eneolicie Europy Środkowej na tle procesów neolityzacji Afryki Północno-Wschodniej oraz wschodniej części basenu Morza Śródziemnego.

Tematyka badawcza realizowana w Zakładzie Epoki Kamienia

• Zróżnicowanie kulturowe w środkowym i górnym paleolicie;
• Systemy adaptacyjne i strategie łowieckie górno- i schyłkowopaleolitycznych łowców mamutów i reniferów;
• Taksonomia zespołów środkowopaleolitycznych z jaskiń Jury Ojcowskiej;
• Późnoplejstoceńskie i wczesnoholoceńskie społeczności w Zachodnich Karpatach;
• Procesy neolityzacji północno-wschodniej części Kotliny Karpackiej;
• Etapy i strefy osadnictwa neolitycznego Karpat Zachodnich;
• Drugi etap neolityzacji ziem polskich i terytoriów ościennych;
• Neolit i eneolit w zachodniej Małopolsce,
• Technologiczno-surowcowe badania ceramiki neolitycznej;
• Późne przemysły kamienne od schyłku neolitu do czasów nowożytnych.

Współpraca międzynarodowa

Praktycznie wszystkie dotychczasowe przedsięwzięcia badawcze realizowano w kooperacji z zagranicznymi instytucjami i placówkami naukowymi. Ważniejsze z nich:
opracowanie wyników badań nad początkami neolitu w północno-wschodniej części Kotliny Karpackiej, realizowane wspólnie z Uniwersytetem w Prešovie i Instytutem Archeologii Słowackiej Akademii Nauk,
badania osiedli neolitycznych na Pogórzu Zachodniobeskidzkim realizowane w ramach programu partnerstwa Instytutu Archeologii UJ i  Instytutu Prahistorii Uniwersytetu w Bochum,
program analiz chronometrycznych obejmujących wyniki badań jaskini Ciemnej i jaskini w Obłazowej Skale, realizowany we współpracy z Harvard University.

Publikacje

• Kozłowski J.K., Nowak M., Vizdal M. (eds). 2015. Early Farmers of the Eastern Slovak Lowland: The Settlement of the Eastern Linear Pottery Culture at Moravany, Prace Komisji Prehistorii Karpat PAU 7, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
• Valde-Nowak P., Alex B., Ginter B., Krajcarz M. T., Madeyska T., Miękina B., Sobczyk K., Stefański P., Wojtal P., Zając M., Zarzecka-Szubińska K. 2016. Late Middle Palaeolithic occupations in Ciemna Cave, southern Poland, Journal of Field Archaeology 41 (2): 193-210.
• Alex B., Valde-Nowak P., Regev L., Boaretto E. 2017. Late Middle Paleolithic of Southern Poland: Radiocarbon dates from Ciemna and Obłazowa Caves, Journal of Archaeological Science: Reports 11: 370-380.
• Korczyńska M., Cappenberg K., Nowak M., Szwarczewski P., Moskal-del Hoyo M. 2019. Multi-methodological approaches to investigate large archaeological sites: The case study of the Eneolithic settlement in Mozgawa, western Lesser Poland, Journal of Archaeological Science: Reports 27: 1019414.
• Kozłowski S. K., Nowak M. 2019. I przyszli ludzie zza Gór Wysokich. Ziemie polskie od VI do IV tysiąclecia BC [Eng. summary: And There Come the People From Beyond The Great Mountains. The Polish Lands From The 6th To 4th Millennium BC], Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Ośrodek Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego: Rzeszów-Warszawa.
• Łanczont M., Madeyska T., Hołub B., Komar M., Mroczek P., Standzikowski K., Valde-Nowak P., Kraszewska A., Cieśla M., Skłucki J. 2019. Late Glacial environment and human settlement of the Central Western Carpathians: A case study of the Nowa Biała 1 open-air site (Podhale Region, southern Poland), Quaternary International 512: 113-132.
• Nowak M. 2019. The first vs. second stage of neolithisation in Polish territories (to say nothing of the third?), Documenta Praehistorica 46: 102-127.
• Willman J. C., Ginter B., Hernando R., Lozano M., Sobczyk K., Stefański D., Szczepanek A., Wertz K., Wojtal W., Zając M., Zarzecka-Szubińska K., Valde-Nowak P. 2019. Paleobiology and Taphonomy of a Middle Paleolithic Neandertal Tooth from Ciemna Cave, Southern Poland, Journal of Paleolithic Archaeology 2: 359-377.
• Valde-Nowak P., Cieśla M. 2020. Models of raw material exploitation as an indicator of Middle Paleolithic Mobility : case studies from uplands of Northern Central Europe, (in:) J. Cascalheira, A. Picin (eds), Short-term occupations in Paleolithic archaeology: interdisciplinary contributions to archaeology, Springer Nature Switzerland: 105-120.
• Valde-Nowak P., Łanczont M. 2021. State-of-the-art overview of the Loess Palaeolithic of Poland, Journal of Quaternary Science: 1-12.