Ukończył studia z zakresu archeologii w Uniwersytecie Jagiellońskim w 1979 roku uzyskując tytuł magistra. Na podstawie rozprawy "Neolit i początek epoki brązu w Karpatach Polskich" uzyskał w 1985 roku tytuł doktora nauk humanistycznych. Habilitował się w 1996 roku (IAE PAN). Prezydent R.P. nadał mu tytuł profesora dn. 11. 04. 2003. Od 1981 do chwili obecnej zatrudniony w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN (aktualnie profesor zwyczajny), w latach 2004-2005 w Uniwersytecie Gdańskim. Od grudnia 2005 roku profesor nadzwyczajny z tytułem w Instytucie Archeologii UJ, od 2013 profesor zwyczajny w tym Instytucie. Ponadto prowadził wykłady monograficzne "Das Neolithikum in Polen. Taksonomie - Kulturentwicklung - Siedlungsfragen" w semestrze letnim 1990/1991 (Institut für Ur- und Frühgeschichte Univ. Erlangen-Nürnberg oraz w semestrze zimowym 1999/2000 "Zum Problem der Neolithisierung der Zentraleuropäischen Mittelgebirge" (Institut für Ur- und Frühgeschichte und Archäologie des Mittelalters, Universität Tübingen). W semestrze zimowym 2010/2011 zatrudniony na stanowisku profesora w Uniwersytecie w Kolonii (pełnosemestralne wykłady na następujące tematy: "Paläolithikum Europa", "Höhlen und Freilandstationen des Paläolithikums in Polen im Vergleich zu Tschechien, der Slowakei und der westl. Ukraine", "Die Rolle der europäischen Gebirgsökumene während der Jungsteinzeit" oraz ćwiczenia na temat "Bestimmungsübung zu den älteren Steinzeiten").
Serie wykładów dla studentów w uniwersytetach m. in. we Frankfurcie n. M., Stuttgarcie, Lund, Wiedniu i Opavie.

Stypendia: 1991 - Fundacja Volkwagena i Akademia Nauki i Literatury, Mainz, 1992-93, 1999, 2002 - Fundacja Alexandra von Humboldta, Tübingen, Stuttgart, Erlangen. Ważniejsze staże naukowe: 1980 - Uniwersytet Wiedeński, Wiedeń, 1983 - Instytut Archeologii Słowackiej Akademii Nauk, Nitra, Koszyce 1996 - Consejo de Investigaciones Cientificas, Madryt, Barcelona,1998 - Royal Academy, Lund, Szwecja.

W latach 1994-1998 - kierownik polsko-niemieckiego projektu grantowego Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej i PAN "Rekonstrukcja najstarszego osadnictwa w Sudetach", z udziałem młodzieży akademickiej z Polski (Uniw. Wrocław) i Niemiec (Uniw. Norymberga-Erlangen); 1996-1999 - kierownik grantu KBN (1H01H01914) "Grupy wczesnorolnicze nad Dunajcem"; 2001-2003 - główny wykonawca grantu KBN (5H01H01020) "Mogiła Stradowska. Megalityczny obrządek pogrzebowy społeczności neolitycznych"; 2003-2006 - kierownik grantu KBN (2H01H02424) "Wczesnorolnicza adaptacja na Pogórzu Wiśnickim w Karpatach. Osada w Łoniowej" oraz gówny wykonawca międzynarodowego projektu nie współfinansowanego "Paleolityczna ekumena strefy pery- i metakarpackiej - studium zmian środowiska zachodniej Ukrainy i południowo-wschodniej Polski w plejstocenie i ich wpływu na pierwotne osadnictwo oraz szlaki migracji (na podstawie stanowisk lessowych i jaskiniowych)". Kierownik projektu (lata 2007-2011, 2065/H03/2007/32) "Jaskinia w Obłazowej. Sekwencja kultur na tle zmian środowiska przyrodniczego młodszego plejstocenu" oraz projektu "Jaskinia Ciemna" w Ojcowie.

Członkostwo w organizacjach i redakcjach

• Rada Naukowa Instytutu Archeologii i Etnologii PAN (przewodniczący - kadencja 2007-2010)
• Hugo Obermeier Gesellschaft, Niemcy,
• Universität Tübingen Alumni, Tübingen, Niemcy,
• Komisja Prehistorii Karpat PAU, Kraków (sekretarz naukowy),
• Komisja Archeologiczna Oddz. PAN w Krakowie (wiceprzewodniczący),
• Komitet Badań Czwartorzędu PAN, Warszawa,
• Mitteilungen der Gesellschaft für Urgeschichte (Blaubeuren-Tübingen),
• Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Krakowie (członek Rady Redakcyjnej),
• Redaktor Acta Archaeologica Carpathica, Kraków,
• Materiały Archeologiczne, Kraków (członek Rady Redakcyjnej),
• Wiadomości Archeologiczne, Warszawa (członek Rady Redakcyjnej)

Zainteresowania badawcze:

• osadnictwo wczesnorolnicze europejskiego średniogórza,
• epoka kamienia Europy,
• początki pasterstwa (transhumancji),
• krzemieniarstwo epoki kamienia i epoki brązu,
• archeologia obszarów górskich

Ważniejsze prace terenowe

1985-1995, 2007-2017 - interdyscyplinarne badania wykopaliskowe sekwencji 11 poziomów kulturowych z paleolitu środkowego i górnego Jaskini w »Obłazowej, w tym odkrycie najstarszych na ziemiach polskich szczątków kostnych człowieka anatomicznie współczesnego, najstarszego na świecie bumerangu i śladów praktyk rytualnych (w-wa VIII), obozowiska kultury szeleckiej, oryniackiej oraz trzech różnych wariantów kultury mustierskiej;1985-1986, 2012, 2014 - badania wykopaliskowe obozowiska kultury Federmesser w Nowej Białej, pow. Nowy Targ; 1993-1994 - badania powierzchniowe w Lesie Bawarskim; 1995-1998 - polsko-słowacki "Projekt Spiski", 1992 - osada kultury ceramiki sznurowej Lubiša-Merava, Słowacja, 1995 - osada kultury ceramiki sznurowej Brestov-Delnia, Słowacja, 1999-2000 - badania powierzchniowe w Zachodnim Szwarcwaldzie; 1999-2000 - badania wykopaliskowe obiektu mieszkalnego kultury magdaleńskiej w Hłomczy nad Sanem; 2000-2006, 2010 - badania wykopaliskowe wielokulturowej osady neolitycznej w Łoniowej na Pogórzu Wiśnickim w Karpatach, których jednym z rezultatów jest odkrycie zachowanego w całości długiego (41,5 m) domu ludności kultury ceramiki wstęgowej rytej oraz grobu wewnątrz tego założenia; 2007-2018 – badania wykopaliskowe w Jaskini Ciemnej w Ojcowie; 2016-2017 – badania obozowiska mezolitycznego w Sułkowicach „Nad Goscibią” w Beskidzie Średnim.

Wybrane publikacje

• Łącznie ok. 300 wydrukowanych prac, w tym 8 książek - H indeks 15 (Google Scholar)
• Valde-Nowak P., Nadachowski A., Wolsan M. 1987 Upper Palaeolithic boomerang
• made of a mammoth tusk in South Poland, Nature 329, 436-438.
• Valde-Nowak P. 1988 Etapy i strefy zasiedlenia Karpat polskich w neolicie i na początku epoki brązu, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.
• Valde-Nowak P 1991 Studies in Pleistocene Settlement in the Polish Carpathians, Antiquity 65/248, 593-606.
• Valde-Nowak P. 1987 Menilite Hornstone Deposits and their Prehistoric Exploitation, Acta Archaeologica Carpathica XXX, 55-86.
• Valde-Nowak P. 1994 Eine schnurkeramische Siedlung in den Karpaten, Archäologisches Korrespondenzblatt 25, 49-59.
• Valde-Nowak P., Weißmüller W. 1994 Eine archäologische Prospektion im inneren Bayerischen Wald. Zum Problem der neolithischen Nutzung der Mittelgebirge, Archäologisches Korrespondenzblatt 24, 137-144.
• Valde-Nowak P. 1995 Osadnictwo wczesnorolnicze średniogórza niemieckiego, Kraków.
• Valde-Nowak P. 1995 North-Carpathians Province of lithic raw Materials in Stone and Bronze Age, Archeologia Polona 33, 111-118.
• Valde-Nowak P. 1995 Studien zur Gebirgsfazies des Neolithikums in Mitteleuropa, Przegląd Archeologiczny 43, 65-86.
• Valde-Nowak P. 1998 The Pastoral Neolithic of European Mid Mountains, (w:) M. Pearce, M. Tosi (red.), Papers from the EAA Thid Annual Meeting at Ravenna 1997, vol. I: Pre- and Protohistory, BAR International Series 717, 86-91.
• Valde-Nowak P. (red.) 1998 Początki osadnictwa w Sudetach, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Kraków.
• Valde-Nowak P. 2000 Flammförmige Messer der Schnurkeramikkultur, (w:) S. Kadrow (red.), A Turning of Ages. Jubilee Book Dedicated to Professor Jan Machnik on His 70th Anniversary, Kraków, 467-479.
• Valde-Nowak P., Muzyczuk A. 2000 Magdalenian settlement at Hłomcza (Polish Carpathians), Acta Archaeologica Carpathica XXXV, 5-32.
• Valde-Nowak P. 2002 Siedlungsarchäologische Untersuchungen zur neolithischen Nutzung der mitteleuropäischen Gebirgslandschaften, Internationale Archäologie 69, VML- Verlag Maria Leidorf, Rahden/Westfalen.
• Valde-Nowak P., Kienlin T. L. 2002 Neolithische Transhumanz in den Mittelgebirgen: Ein Survey im westlichen Schwarzwald, Praehistorische Zeitschrift 77/1, 29-75.
• Valde-Nowak P. 2003 Obłazowa Cave: Nouvel éclairage pour les mains de Gargas?, International Newsletter on Rock Art 35, 7-10
• Valde-Nowak, P., Nadachowski A., Madeyska T. (red.) 2003 Obłazowa Cave. Human activity, stratigraphy and palaeoenvironment, Kraków.
• Valde-Nowak P. 2003 Polen, (w:) R. Műller (red.), HOOPS -Reallexikon der Vorgeschichte, Gőttingen, Gőttingen, 220-234.
• Valde-Nowak P. 2005 Hłomcza - Das östlichste Magdalenien im Lichte von TL-Datierung, (w:) M. Beck, S. Feldmann (Hrsg.), 47 Tagung der Hugo Obermaier Gesellschaft in Neuchâtel, Schweiz, 29. März - 02. April 2005, Praehistorica, Erlangen, 25.
• Valde-Nowak P. 2009 The Obłazowa and Hłomcza: two Palaeolithic sites in the North-Carpathians Province of silica raw materials, (w:) B. Adams, B. Blades (red.), Lithic Materials and Paleolithic Societies,Wiley- Blackwell, Oxford, 196-207. ISBN 978-1-14051-6837-3
• Valde-Nowak P. 2009 Early forming adaptation in the Wiśnicz Foothills in the Carpathians. Settlements at Łoniowa and Zerków, Recherches Archaeologiques SN 1, Kraków, 15-36.
• Valde-Nowak P. 2010 Mousterian sequences in the Oblazowa Cave Polish Carpathians), (w:) J. M. Burdukiewicz, A. Wiśniewski (red.), Middle Palaeolithic Human Activity and Palaeoecology: New Discoveries and Ideas, Studia Archeologiczne XLI, Wrocław, 269-279.
• Margielewski W., Krąpiec M., Valde-Nowak P., Zernitskaya V., 2010 A Neolithic yew bow in the Polish Carpathians: Evidence of the impact of human activity on mountainous palaeoenvironment from the Kamiennik landslide peat bog, CATENA 8, 141-153.
• Valde-Nowak P. 2010 The Mesolithic in the northernmost Periphery of the Carpathian Basin, (w:) J. K. Kozłowski, P. Raczky (red.), Neolithisation of the Carpathian Basin: northernmost distribution of the Starčevo/Körös culture, Kraków-Budapest, 7-22.
• Kienlin T. L., Cappenberg K., Korczyńska M., Przybyła M. S., Valde-Nowak P. 2010 Peripherie oder Kommunikationsraum? Siedlungsarchäologische Untersuchungen im Vorfeld der polnischen Westkarpaten (Wiśnicz-Hügelland und mittleres Dunajectal, Kleinpolen, (in:) B. Horejs, T. L. Kienlin (Eds.), Siedlung und Handwerk. Studien zu sozialen Kontexten in der Bronzezeit, AG Bronzezeit Mannheim, Universitatsforschungen zur Prahistorischen Archaologie 194, 2010, Verlag Dr. Rudolf Habelt GmbH, 191-267.
• Sobczyk K., Valde –Nowak P. 2012 Badania Jaskini Ciemnej w latach 2007–2012, Prądnik, Prace i Materiały Muzeum im. Prof. Władysława Szafera 22, 45-54.